Vilvoorde als Centrumstad en de wens op fusie met Machelen

Vilvoorde en de herkenning als centrum stad

Het begrip centrumstad wijst in het Ruimtelijk Structuurplan van de Vlaamse Overheid op steden met een relatief hoog aantal inwoners ten aanzien van hun omgeving, en die er een centrale functie op uitoefenen op het vlak van onder andere werkgelegenheid, zorg, onderwijs, cultuur en ontspanning.

Het betreft in wezen de politieke vertaling van wat in de stedenbouwkundige als een stadsgewest geldt, maar dan op schaal van het Vlaams Gewest. In totaal kregen 13 steden deze erkenning, waarvan de grootste Antwerpen en Gent zijn.

Oorsprong centrumsteden

De oorsprong van de selectie van 13 centrumsteden gaat terug op een wetenschappelijke studie naar de hiërarchie van de stedelijke kernen in het Vlaams Gewest. Men onderzocht alle stedelijke woonkernen en deelde deze in in een hiërarchische structuur naargelang hun uitrustingsniveau. Op het eerste niveau onderscheidde men twee grote steden: Antwerpen en Gent. Op een tweede niveau vond men elf regionale steden.

Verder onderscheidde men nog een derde niveau van 'kleine steden'. Deze deelde men nog verder in met 21 goed uitgeruste kleine steden (waaronder Geel, Dendermonde, Lier, Ieper en Vilvoorde), 10 behoorlijk uitgeruste kleine steden (zoals Lommel, Veurne, Maaseik, Zottegem, Wetteren en Mortsel) en 13 slecht uitgeruste kleine steden ( waaronder Brasschaaat, Menen, Asse en Diksmuide)

Selectie door de Vlaamse overheid

In het kader van haar stedenbeleid duidde de Vlaamse overheid dertien zogeheten 'centrumsteden' aan. Dit zijn de grote en regionale steden zoals in de bovenstaande studie voorkwamen: Aalst, Antwerpen, Brugge, Gent, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Sint Niklaas, en Turnhoud. Antwerpen en Gent worden apart gecategoriseerd als "grootsteden". Het stedelijk gebied van Brussel is het grootste van België maar de kernstad wordt gevormd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en valt daardoor buiten het Vlaamse grootstedenbeleid.

Soms ijveren  politici uit enkele andere steden ervoor om hun stad erkend te zien als centrumstad. Dit is vooral het geval in het West-Vlaamse Ieper en onze buren uit Vilvoorde. Vilvoorde maakt deel uit van het Brusselse Stadsgewest, maar vormt er niet de centrale stad van. Ieper, dat net als Vilvoorde erkenning als centrumstad zoekt, heeft geen stadsgewest rond zich omdat het geen belangrijke stedelijke invloed uitoefent op de omgeving.

1.478.542 Vlamingen wonen in één van deze 13 steden. Dit is 24% van de totale autochtone bevolking en 38% van de totale inwoners van allochtone origine.

Waarom Bonte herkenning wilt als Centrumstad

Deze vraag om herkenning is niets nieuws. Reeds in 2007 riep Jean Luc Dehaene op om Vilvoorde te herkennen als centrumstad. In Februari 2011, stelde Tom Dehaene destijds dat Vilvoorde subsidies van miljoenen euros mis liep omdat het niet als centrumstad was erkend. Er werd vergeleken met de ontvangen subsidies in Antwerpen, Leuven en Mechelen, die heel wat meer subsidies ontvingen dan Vilvoorde. Tevergeefs op dat moment, want Minister Bourgeois wou Vilvoorde niet als centrumstad erkennen.

Als in 2016 bij de verdeling van het Gemeentefonds, bleek dat die erkenning nog geen feit was, dacht Vilvoorde eraan om dit besluit aanvechten voor de Raad van State. Aanleiding was het schrappen door de Vlaamse regering van de compensaties voor de verlaging van de onroerende voorheffing voor bedrijven, een maatregel die de stad op jaarbasis 500.000 euro koste.

Bonte was van oordeel dat de niet-erkenning als centrumstad een schending inhield van het gelijkheidsprincipe uit de Grondwet. Er was volgens het stadsbestuur immers geen enkele objectieve reden waarom het deze erkenning niet kreeg.

In een reactie liet de oppositiepartij CD&V-Vilvoorde weten dat het eveneens sterk voorstander is van de erkenning van Vilvoorde als centrumstad. "Het was toch de logica zelf. Vilvoorde is de snelst groeiende stad van Vlaanderen, terwijl de stad geconfronteerd wordt met een serieuze achterstand op vlak van welzijnsvoorzieningen en met belangrijke uitdagingen inzake integratie kampt", aldus Peter Van Kemseke.

In Juni 2017 wou de stad Vilvoorde opnieuw proberen de titel ‘centrumstad’ binnen te halen, om acht miljoen euro meer te krijgen uit het gemeentefonds. Bonte trok daarvoor opnieuw naar het Grondwettelijk Hof en verwijst meerdere malen naar Turnhout “Het is toch onbegrijpelijk dat bijvoorbeeld Turnhout – dat iets minder inwoners telt – wel als een centrumstad wordt beschouwd, en Vilvoorde niet.”

Maar Vlaanderen zegt dat niet alleen het aantal inwoners een rol speelt. Turnhout heeft bijvoorbeeld, net als Vilvoorde, nog geen 50.000 inwoners. Maar Turnhout ligt dan weer moederziel alleen in de Kempen, terwijl Mechelen – een van de centrumsteden – op een boogscheut van Vilvoorde ligt.

De erkenning als centrumstad is niet gebaseerd op het aantal inwoners, maar eerder op het uitrustingsniveau. Zo heeft Beveren meer inwoners dan Turnhout, maar is van deze twee toch Turnhout de centrumstad, omdat Beveren tussen de grotere centrumsteden Sint Niklaas en  Antwerpen ligt en Turnhout een centrumfunctie heeft in de Kempen. De reden dat Turnhout als gemeente 'slechts' een 40 000 inwoners telt ligt eerder bij een mislukte fusie in 1977. Op een gelijkaardige manier heeft ook Kortrijk, Mechelen en in mindere mate Leuven een grotere invloed op het omliggende gebied dan hun inwonersaantallen doen vermoeden

Liesbeth Homans (N-VA), liet toen in het Vlaams Parlement verstaan niet aan de verdeling van het geld uit het Gemeentefonds te raken. Het regeerakkoord was duidelijk.

Vandaag, op de werelddag van de stedenbouw, herhaalde Bonte opnieuw, zijn eis om erkent te worden als centrumstad in zijn toespraak in het Cultureel Centrum in Vilvoorde.

Vilvoorde & Fusies

Vilvoorde kwam nog maar een paar maand geleden in het nieuws, in maart 2019, toen Vilvoords schepen, Jo De Ro (Open VLD) pleitte voor een fusie met Grimbergen, dat onmiddelijk werd afgeschoten op de Grimbergse Gemeenteraad.

Al snel reageerde Bonte in de media dat hij niet warm liep voor een fusie. Een fusie zou alleen mogelijk na intensief overleg waarbij de betrokken gemeenten tot de overtuiging zouden komen dat een dergelijke operatie voordelig was voor de bewoners. Dat was in Maart 2019 niet aan de orde. Bovendien vond Bonte dat er toen al genoeg argumenten waren om Vilvoorde als centrumstad te laten erkennen.

Nu vandaag, 8 maanden later, tijdens de werelddag van de stedenbouw, in zijn toespraak in Cultureel Centrum van Vilvoorde, pleit hij voor een fusie met Machelen. Als redenen geeft hij aan dat de ontwikkeling van de CAT-site, Renaulfabriek en de Uplace-zone  al jaren geblokkeerd zitten, en er nog altijd geen bereidwilligheid is tot compromis sluiten na al die jaren, niettegenstaande Bonte één van de grootste tegenstanders was van Uplace. Bonte zei vandaag “Als dat compromis er nu niet komt, zal het wachten zijn op een fusie tussen Vilvoorde en Machelen”.

Burgemeester van Machelen Marc Grootjans (CD&V) liet weten dat hij niet meteen warm loopt voor een fusie. Al beaamt hij dat het project inderdaad al jaren aansleept. Toch nuanceert hij de uitspraken van zijn Vilvoordse collega. “We zitten momenteel in de finale fase om het compromis rond de verschillende sites rond te krijgen. We hopen ons plan voor te kunnen leggen aan de Vlaamse Overheid eind 2019 of begin 2020. Een fusie is dus zeker nog niet meteen aan de orde”, besluit de Machelse burgemeester.

Conclusie:

Bonte blijft doorgaan met zijn aanvraag tot erkenning als centrumstad. Zijn grootste reden is dan ook om meer finaniciele subsidies te ontvangen voor Vilvoorde. Alhoewel het aantal inwoners geen vereiste zijn of bepalend zijn in die erkenning, is Bonte nu op zoek naar fusie partners. Eerst met Grimbergen, maar daar zat niemand op deze fusie met Vilvoorde te wachten, en vandaag verkent hij de optie met Machelen.

De aangebrachte reden (gebrek aan vooruitgang, uitblijven van compromis, ...) zijn geen directe redenen om aan een fusie te geraken. Het verleden heeft verschillende malen getoond dat de gemeente Machelen zihch steeds positief en constructief heeft gedragen naar de projecten als Uplace (en nu Broeksite), CAT site en dergelijke, om tot een goede oplossing te komen, die een win-win is voor alle stakeholders.

Als Bonte zijn woorden ook serieus neemt, “Een fusie zou alleen mogelijk na intensief overleg waarbij de betrokken gemeenten tot de overtuiging zouden komen dat een dergelijke operatie voordelig was voor de bewoners”, dan moet er eerst met de Machelse bevolking gepeild worden ivm de interesse in een fusie, indien die er ooit zou komen. Om te dienen als “extra inwoners” en enkel als hulpmiddel voor Vilvoorde te zijn, om erkent te worden als Centrumstad en het kleine broertje worden van een stad als Vilvoorde, staan volgens mij heel weinig inwoners van Machelen te springen.

Voorlopig is er dus geen sprake van fusie, en blijft alles bij wat het is. Machelen blijft Machelen, en Vilvoorde is nog steeds niet herkend als Centrumstad, maar wel als kleine goed uitgeruste stad.