Gevangenis Haren

Indien u van Machelen naar Diegem heeft gereden via de Woluwelaan, of omgekeerd,  heeft U het waarschijnlijk wel al gezien. De tientallen kranen op de vroegere Wanson site, die het landschap bepalen. De werken zijn nu definitief begonnen, maar veel mensen in onze gemeente hebben nog geen volledig overzicht wat er precies gaat komen. Een gevangenis, maar welke soort gevangenis, voor hoeveel gedetineerden, enz... Hieronder meer informatie en foto's hoe de gevangenis er zal uitzien.

Gevangenis Project

Het gevangenisdorp van Haren zal plaats bieden aan 1190 gedetineerden, verspreid over meerdere entiteiten, waaronder twee arresthuizen voor mannen, 1 strafhuis voor mannen, 1 gesloten instelling voor vrouwen, 1 open instelling voor vrouwen, 1 observatie-instelling, 1 psychiatrische afdeling en medisch centrum. Het nieuwe gevangeniscomplex is bedoeld om de verouderde gevangenissen in Sint-Gillis, Vorst en Berkendael te vervangen. Het gevangenisdorp van Haren behoort tot het Masterpla: Detentie en internering in humane omstandigheden. Het gevangenisdorp in Haren zal de gevangenissen van Sint-Gillis, Vorst en Berkendael vervangen

De oorsprong van deze plannen gaan terug tot voor 2008, In 2008 stelde de regering Leterme een masterplan op “voor een gevangenisinfrastructuur in humane omstandigheden.” België kampte toen met een tekort aan 1.500 plaatsen voor gedetineerden, dus moesten er plaatsen bijkomen. Naast de renovatie van bestaande gevangenissen zouden er nieuwe penitentiaire instellingen worden gebouwd, met voor het hele land in totaal ruim 2.500 extra plaatsen. Een van die instellingen moest op Brussels grondgebied komen. De aftandse gevangenissen van Vorst en Sint-Gillis zouden dan gesloten kunnen worden.Minister van Justitie Stefaan De Clerck, moest op zoek gaan naar meer humane oplossingen voor het gevangeniswezen. Hij werd later opgevolgd door Didier Reynders, die via onderzoek besloten had om een maximum van 300 tot 400 gevangenen per instelling toe te laten, om het humaan te kunnen houden. Maar nog geen 2 jaar later, op 15 December 2010 besluit de regering om de gevangenis definitief toe te wijzen aan Haren, de laatste groene long van het noordelijke Brussels gewest, en werd de maximum limiet van 300-400 gevangenen overboord gesmeten, en zouden er 1190 gedetineerden kunnen verblijven.

Het gevangenisdorp zal bestaan uit:

• Twee entiteiten voor mannen (arresthuis): 306 plaatsen per entiteit.
• Eén entiteit voor mannen (strafhuis): 224 plaatsen
• Eén entiteit voor vrouwen (gesloten): 100 plaatsen
• Eén entiteit voor vrouwen (open): 60 plaatsen
• Eén entiteit voor uit handen gegeven jongeren: 30 plaatsen
• Eén forensisch psychiatrisch centrum (met medisch centrum): 144 plaatsen
• Eén entiteit algemeen beheer (incl. beperkte detentie): 20 plaatsen

Verder worden er nog een sportcomplex, een werk- en opleidingsatelier en een bezoekfacilitei voorzien.

Ligging

Het was niet evident om in Brussel een terrein te vinden voor de inplanting van een gevangeniscomplex met een capaciteit van 1190 plaatsen. Het weerhouden terrein, dat ongeveer 15 hectare groot is, bevindt zich in het noorden van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, op het grondgebied van de stad Brussel (deelgemeente Haren). De ontsluitingsweg zal deels in Vlaanderen liggen, namelijk via Diegem. De grens tussen de gemeenten en de gewesten loopt gedeeltelijk door de as van de Witloofstraat, in Machelen ook wel Kuregemstraat genoemd. Het is de laatste groene zone van zo een 15 hectare in de Noordrand van Brussel.

Het project komt op de Wansonsite, dat een echte stadskanker was geworden. In en rond het gebouw werd 466.880 kilogram sluikstort ontdekt, waaronder ook asbest. Alles werd door een gespecialiseerde firma opgeruimd en daarna werden de gebouwen gesloopt.

Protest

Zoals eerder gemeld was de oorspronkelijke opleveringsdatum 2016, maar dat was zonder het burgerprotest tegen de gevangenis gerekend. De haren van (een deel van) de 4.500 bewoners van Haren gingen recht overeind staan bij de aankondiging dat ze binnenkort met bijna 6.000 zouden zijn. Er was de vrees voor overlast door de komst van de nieuwe instelling. Tegenstanders waren tegen het project gekant omdat de Keelbeeksite toen nog een relatief grote vrij ongerepte groene zone was in het gewest. De impact van zo’n groot bouwproject op het milieu en de biodiversiteit zou te groot zijn. Bovendien heeft Haren al onevenredig veel van de lasten te dragen, zo klonk het in de buurt. De luchthaven en de Ring zijn vlak bij, en er loopt ook een spoorlijn langs het Keelbeekterrein.

Voor andere activisten ging het om de aard van het bouwproject en dan vooral de schaal ervan. Zij werden gesteund door magistraten en andere (ervarings)deskundigen die het over een ‘megagevangenis’ hebben. Het protest nam de vorm aan van terreinbezettingen, acties op gemeenteraden, en juridische procedures, waardoor 2016 al snel een onhaalbare datum voor de realisatie van de gevangenis bleek te zijn. Een bouwpartner werd pas in 2013 aangeduid.

Ook die publiek-private samenwerking is voor tegenstanders een reden om op de barricades te gaan staan. Volgens hen kan een privébedrijf niet belast worden met de bouw van een gevangenis, omdat een privébedrijf in de eerste plaats winst moet maken, wat niet de bedoeling van een huis van bewaring kan zijn.

Op 17 april 2014 werd al de eerste spade gestoken door de patatisten, steun aan de boerenstrijd, het comité van Haren (bewoners) en lokale vrijwilligers. Een paar honderd activisten plantten aardappelen op twee Harense velden. Het ene veld behoort toe aan twee jonge landbouwers die net gestart zijn met de stadsboerderij. ZAD de Haren en tal van andere organisatie hadden telkens verschillende beroepen ingediend tegen de verkregen vergunningen bij de Raad van State (RvS).

In die laatste procedure bij de RvS haalden de tegenstanders voornamelijk ecologische argumenten aan tegen de bouw van de gevangenis, maar de Keelbeeksite was geen natuurgebied. “De Raad van State is van oordeel dat een voorziening van collectief belang of van openbare dienstverlening zoals een gevangeniscomplex zowel in een gebied voor stedelijke industrie als in een administratiegebied kan worden gevestigd zonder beperking van oppervlakte”, klinkt het daarom. “De Raad van State is van oordeel dat geen enkele andere locatie een redelijk alternatief vormde dat door de opdrachtgever was onderzocht.”

Design Build Finance Maintenance (DBFM)

Het gevangeniscomplex wordt gerealiseerd via een DBFM-procedure, waarbij DBFM staat voor Design, Build, Finance en Maintain. Dat is een publiek-private samenwerking, waarbij een privépartner het ontwerp, de bouw, de financiering en het onderhoud van de penitentiaire inrichting gedurende 25 jaar voor zijn rekening neemt. Bij DBFM-projecten wordt er een geïntegreerd ontwerp gemaakt en wordt er vanaf het begin samengewerkt; met inbreng van de knowhow van elke partner.

De opdracht werd toevertrouwd aan Cafasso Consortium. Het consortium bestaat uit de volgende lead partners: Denys nv, FCC Construcción sa (Spaanse bouwfirma met haar officiele zetel in Nederland) en Macquarie Capital (Australische Investeerder die sinds 2004 70% eigenaar is van Brussels Airport).

Kostprijs

De gevangenis in Haren zal via publiek-private partnerschap meer dan 1 miljard euro kosten, een jaarlijkse vergoeding (25 jaar lang) 40,2 miljoen euro voor het afbetalen van de investering (bouwkost + financiering) en voor het volledige onderhoud van de gebouwen en de terreinen voor 1190 personen. Dat komt neer op ongeveer 33.614€ per gevangene per jaar !!!

Tussen 1980 en 2000 steeg het aantal gevangenen in België van 5.000 tot meer dan 11.000. Deze explosieve groei van de gevangenisbevolking verklaart zich niet door de explosie van misdaad en criminaliteit. Die cijfers bleven immers relatief stabiel. Een stijging die in de meeste Europese landen plaatsvond in de jaren 1970 - 1980. Als antwoord op de overbevolking van de gevangenissen kozen de opeenvolgende regeringen in ons land voor de bouw van nieuwe gevangenissen. In 30 jaar tijd nam het aantal cellen toe met 176%. Tijdens het laatste decennium werden nieuwe gevangenissen gebouwd in Ittre (2003), Hasselt (2005), Marche-en-Famenne (2013), Leuze-en-Hainaut (2014) en Beveren (2014). De graad van overbevolking van de cellen stond echter in 2015 nog altijd op 10%. Men kan alleen maar vaststellen dat hoe meer gevangenissen men bouwt, hoe meer men ze vult. De huidige regering kondigde aan om op die weg verder te gaan en nog meer gevangenissen te gaan bouwen : in Vresse-sur-Semois, Lantin, Verviers, Leopoldsburg, Waver, Dendermonde en Paifve. En dus nu ook in Haren.

Bij onze noorderburen in Nederland, houden ze er een volledig andere strategie aan over, daar hebben ze sinds 2013 al 9 gevangenissen gesloten, en investeren ze meer in begeleiding en preventie.

Gevangenisdorp

In tegenstelling tot het Ducpétiaux-concept (gevangenis in stervorm) werd voor Haren gekozen voor een gevangenisdorp met kleinere gebouwen. Die indeling zou de leefbaarheid ten goede komen, zowel voor de gedetineerden als voor de personeelsleden die in de gevangenis werken. Van die 40,2 miljoen euro zal de Regie der Gebouwen er 33,2 miljoen voor haar rekening nemen. De FOD Justitie zal de overige zeven miljoen euro inbrengen.

Duurzaam bouwen

De eisen die gesteld worden voor de energieprestaties zijn strenger dan de geldende regelgeving. Momenteel wordt er een BEO-veld (“boorgaten-energieopslag-veld”) aangelegd. Een BEO-veld laat toe om met energie uit de bodem te koelen of te verwarmen: via een ondergronds systeem van buizen gevuld met water kan in de zomer gekoeld worden met water uit de koelere ondergrond. In de winter wordt het water in de buizen door de ondergrond opgewarmd en met een warmtepomp op een hogere temperatuur gebracht voor de verwarming van de gebouwen. Een BEO-veld is dus een goede zaak voor zowel het klimaat als voor de energiefactuur.

Wanson

De voormalige Wansonsite was een echte stadskanker geworden. In en rond het gebouw werd 466.880 kilogram sluikstort ontdekt, waaronder ook asbest. Alles werd door een gespecialiseerde firma opgeruimd en daarna werden de gebouwen gesloopt.

Technische fiche

Eigenaar: Belgische staat
Bouwheer: Regie der Gebouwen
Eindgebruiker: Federale Overheidsdienst Justitie
DBFM-consortium: Cafasso Consortium
Oppervlakte site: ongeveer 15 hectare
Oppervlakte gevangenis: ongeveer 116.000 vierkante meter
Capaciteit: 1190 plaatsen
Termijn terbeschikkingstelling: 25 jaar (daarna neemt de federale staat de gevangenis over)
Bouwkost: 382 miljoen euro inclusief btw (inbegrepen in de jaarlijkse vergoedingen vanaf de terbeschikkingstelling)
Jaarlijkse vergoeding: 40 miljoen euro voor het afbetalen van de investering (bouwkost + financiering) en voor het volledige onderhoud van de gebouwen en de terreinen voor 1190 personen. Daarmee wordt de gevangenis perfect onderhouden.
Voorziene oplevering van de gevangenis:Zomer 2022. De oorspronkelijk opleveringsdatum was begin 2016. 

Conclusie:

De vraag moet zijn of we meer gevangenissen nodig hebben? Zou men ipv dat geld voor peperdure gevangenissen, betaald door de belastingbetaler, niet beter investeren in preventie of aan re-integratie van gevangenen te doen, zodoende de recevidisme percentage van 50% naar beneden zou gaan. Ook op vlak voor sociaal economische positie moet bekeken worden. Studie toont aan dat de meesten gedetineerden geen diploma hebben, 30% is analfabeet, en 45% heeft alleen een getuigschrift van lager onderwijs . Terwijl miljarden worden opgeslokt door de gevangenissen van het Masterplan, is de armoede in Brussel er alleen maar op verslechterd. Diezelfde studie toont aan dat de acht Belgische gemeenten met het laagste gemiddelde inkomen van het land bevinden zich nog steeds in Brussel bevinden.

De beelden uit de plannen, die we te zien krijgen zijn soms te mooi om waar te zijn, en als je hier niet zou weten dat het over een gevangenis zou gaan, zou je wel eens kunnen denken dat het over een project van een immo ontwikkelaar zou kunnen zijn met appartements gebouwen of een all-in vakantie formule. Ook wordt er nergens gesproken van wat de impact zal zijn ivm onze mobiliteit in Diegem & Machelen. Natuurlijk is het positief dat er jobs bijkomen, maar voor 1190 gedetineerden, kom je al snel aan 3.000 jobs, met de desbetreffende verkeersbewegingen van thuis naar het werk en omgekeerd, zelfs met de komst van de RingTramBus, zal dit nog altijd een impact hebben op Machelen en Diegem. Ook vele mensen stellen zich de vraag over hun veiligheid met zo een mega gevangenis naast hun deur.

Kortom, niemand wil een gevangenis in zijn achtertuin, laat staan dicht bij 2 scholen en 2 kinderopvangplaatsen, en dat is zo bij de mensen in Haren, Diegem en Machelen ook.

Graag had ik jullie feedback, comments en dergelijke gehoord. Twijfel niet, en post ze hieronder, of plaats ze op Facebook.